Van dwang noar vrijheid
Ien t midden van de 19de eeuw was de gedachte algemeen, dat armenzörg zo veul mogelek ploats vienden most ie e vörm van t verstrekken van etenswoaren, brandstoffen, kleding en n woning. En veur dit alles most de arme warken. De Armenwet van 1854 gijt ok uut van dit principe.
t Is niet allinneg een ideële benoadering , der zit ok n economische kant aan. Want op die manier werden vanzulf de kosten drukt. Veul diaconieën, die de armenzörg op zich nammen, zatten slecht bij kas en bedochten dat et handeg was om armenhuzen op te richten woar de arme met et hiele gezin wonen kon. Dat scheelde de diaconie kosten veur huushuur of kostgeld van de armlastege. Doartegenover konden ze profiteren van e warkkracht van e bedeelden, meestal ie e vörm van landbouwactiviteiten, breien of matten weven. Der was ok n stok achter de deur, wel niet ien t armenhuus opnommen worden wol kreeg gien uutkering meer. t Regime ien e armenhuzen was hiel streng en privacy was er niet.
t Eerste armenhuus (1858) binnen de veurmoalege gemeente Moarum was ien Nijbert en stond aan e Nijberter tocht. Ien 1930 werd et huus òfbroken en gingen de bewoners noar t warkhuus van Nuus. De diaconie van Nuus had ien 1866, 7 hectare grond kocht aan De Vlijt ien Jonkersvoart en liet doar n armenhuus bouwen. Ien 1895 werd ien Nuus, tegenover de kerk een nij warkhuus opricht omdat Jonkersvoart toch te ver van t dörp òflag.
Et bestoande woonhuus met schuur tegenover de kerk werd ombouwd tot armenhuus met koamertjes ien e schuur veur de arme minsen. Der werd niet allinneg veur de bewoners zörgt mor ok veur kiender van olders die ‘onderstand’ genoten. Tussen de middag kregen die kiender warm eten ien t armenhuus. Ien 1935 is tot opheffing van t armenhuus besloten.
t Gebouw (zie foto: bron, Heemkundekring Vredewold-West) stijt er nog altied en het ien e loop van e joaren dienst doan as kosterswoning met ien e schuur 2 zoalen. Ien die zoalen werd de zundagschool holden, de kerkenroad vergoaderde der, de vrouwenvereneging, muziekvereneging en de kleuterschool hemmen er ien zeten. De spruutjedopper kwamen er elke week bijmekoar om kilo’s spruutjes te doppen woarvan de opbrengst noar de kerk ging. Ien die zulfde zoal wadden òfscheidsdiensten veuròf goande aan begravenissen. Loater is er deur n aantal ienwoners van Nuus een ienpandege aula bouwd.
Ienmiddels is t gebouw ‘De Vrijborg’ worden, een moderne acccomodoatie , woarien allerlei activiteiten ploatsvienden. Een gebouw dat rund wordt deur ienwoners van Nuus/Nijbert en omgeving, die allemoal met regelmoat een toak vervullen om de boel draaiende te holden. En ja, der wordt nog altied muziek moakt en ófscheidsbijeenkomsten holden. Feesten, vergoaderingen, gymnastiek, biljart en jeu de boule speult. Jammergenog is, bij gebrek aan jonge aanwas, de vrouwenvereneging opheven.
Roar dat er op t zulfde plak woar nou de bar is, meschien wel n olle man en vrouw sloapen hemmen of n weduwe met zes kiender. Minsen die dwongen werden om e haand op te holden, matten vlechten mosten of op t laand waarken. Mor ok mooi dat er nog altied gebruuk moakt wordt van n gebouw met zo’n geschiedenis.
(Bron: Vlijtige armoede en tonnen Gouds, J en H. J. Boerema)
Alie de Vries
