Deuskes uut Lutjegast
Bij et opredden van wat brudjes van mien moeke kwam ik n gekleurd kartonnen deuske tegen, hielendal omkleed met stof en veurzien van n beslag. Bij noavroag bleek dat deuske ofkomsteg uut Lutjegast. t Was ien e joaren 60 moakt ien et cartonnagefabriekje van ‘Gemmink en Besling’. Et deuske brocht me weerom noar n zummer ien et midden van e joaren 60, toen ik mien eerste wereldreizen (ien Nederland) moek.
Eind joaren viefteg kwam aan e Abel Tasmanweg ien Lutjegast, vanwege verhuzing de smederij van Oldenburger leeg te stoan. Dizze bedriefsruumte werd al rap overnommen deur, Cartonnagefabriek ‘De Luxe Cartonnage’ van de firmanten Jan Gemmink en Geertje Besling. Ze hadden de kartonnen deuskes eerst ien e huuskoamer moakt, mor op n gegeven moment nam de handel zoveul ruumte ien beslag, dat er uutkeken werd noar n bedriefspand. En hiel toevalleg kwam er een poar honderd meter noar t oosten een pand vrij.
Jan Gemmink ston aan t wiegje van e fabriek en was et creatieve brein. Veur Lutjegastmer begrippen was er een ‘artiest’, bekend om zien uutsproak: ‘Doe mij maar een bordje soep, dan hoef ik niet te kauwen!’ Hij had ien Amsterdam al n fabriekje en leerde Besling kennen ien Utrecht. Ze verhuzende ien 1954 noar huize ‘Oudervrucht’ ien Lutjegast en begonnen doar met et moaken van gestoffeerde kartonnen deuskes veur bijouterieën (ja, zoek et mor eefkes op), sierroaden, hoeden en kleine kastjes. Gemmink ontwierp de modellen en zöcht ok de dessins veur de bekleding uut.
Veur elk van e 27 modellen, woarvan Gemmink de moaten uut e kop kon, werd et karton tot op e millimeter precies uutsneden en stansd. Dan werd et karton ien mekoar vòllen en plakt met e ‘warme liempot’. Ex-medewerkers wieten nog altied te vertellen hoe biezunder de geur van e liem was. Dan werd et karton van buten en binnen beplakt met papier, leer en stof. Sums kwam er tussen et karton en e bekleding wat vulling, zodat et deksel wat ‘bol’ leek.
Ien eerste instantie werden de deuskes allinneg bij Vroom & Dreesman verkocht. Gemmink regelde dat hoogstpersoonlek met Antoon Dreesman en zo was et product deur heul Nederland te koop, want V&D zat ien bijna alle grote steden.
Nou weerom noar mien wereldreizen. Mien oldere broer kende Jan Gemmink, me dunkt vanwege de meziek en Jan had hum vroagd of er niet as n soort reizende agent met de deuskes op pad wol langs woarenhuzen. Dus werd zien Austin Mini Cooper vol loaden met deuskes en kastjes en werden winkeliers ien een bepoalde regio bezöcht met e nijste modellen. Ien e schoelvekanzie mog et lutje broerke met op dizze reiskes en zo kwam ik op plakken ien Gelderland en Utrecht woar ik nog nooit eerder west was. Hoe actueel: ik wiet nog dat we bij extreem hoog wotter met n pondje de IJssel krusende. Nog nooit zoveul ijsco’s had as ien die zummer.
Het febriekje dee et goed, want op zeker moment warkende der wel vieftien doames ien e productie, die sums tot loat ien e oavend deur goan mosten om een zending kloar te kriegen veur de V&D-winkels. Mor ondanks de extra verkoopienspanning het et febriekje et niet red. Gemmink vertrok ien 1968 noar zien zieke echtgenote en Besling had waarschijnlek net niet de juuste connecties, of de mode sloeg om. Het cartonnagefabriekje sloot de deuren en doarveur ien t plak kwam een fabriekje dat stickers moek.
Mocht je ien e tweedehands of bij et opredden van e zolder n gekleurd deuske (zie foto) tegenkommen. Kiek dan eefkes of er n plakketje met ‘Gemmink Besling’ op zit. Ik hol me aanbevolen.
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Bij t opreddern von ze heur olle poezie album weerom!’
