Tachteg joar leden, de nieuwe Ik Proat Plat column
Op 13 november 1943, nou 80 joar leden, werden zeuven mannen uut e omgeving van Gruupskerk oppakt deur de Duutse bezetter. Eén van e arrestanten, gemeentesecretoares Kalk werd dèlschoten op zien vlucht. De zes andere arrestanten werden ien n overvalwoagen noar Stad brocht en loater deurstuurd noar concentratiekamp Vught. Mor woarom werden dizze mannen eigelek oppakt?
Et is niet helder woarom juust dizze mannen oppakt werden, mor men vermoedt dat ze verdocht werden van verzetsdoaden. Ze zollen as verzetsleiders ien diverse dörpen actief weden.
Een moand doarveur, was Herman Nobach, de zeun van NSB-er Pier Nobach, doodschoten deur t verzet. De Duutsers wollen een doad stellen en sommeerende 50 mannen gevangen te nimmen en te deporteren noar kamp Vught. De zeuven mannen uut e gemeente Gruupskerk moeken deel uut van die groep.
Vroeg ien e mörgen om half drie werd er bij et huus van secretoares H.R. Kalk van e gemeente Gruupskerk aanbeld. Omdat zien vrouw wat treuzelde met open doen van e veurdeur -ze roken onroad- kon Kalk de tuun ien vluchten. Lopend tussen de huzen kwam er toch ien t vizier van e Duutsers en werd er dèlschoten. Zwoar gewond werd er onder dak brocht bij burgemeester v.d.Nadort en dokter Staal werd hoald om hum te behandeln. Toen e ziekenwoagen met Kalk doarnoa votree noar Stad, most Staal ien e overvalwoagen stappen. Bij aankomst ien Stad was Kalk al overleden en had de overvalwoagen zien rit deur de gemeente Gruupskerk vervolgd.
Eerst werd aan e Kreupelstroat ien Gruupskerk meester Buist uut huus hoald, hij most noast Staal zitten goan. De reis ging verder noar Visvliet woar architect Gelderloos oppakt werd. De woagen ree deur noar Pieterziel woar Ubel Postma (foto rechts), distributieambtenoar ien Gruupskerk, gevangen nommen werd. Hij werd ervan verdocht dat er papieren votsluusde uut et gemeentehuus. Toen ging e auto noar de overkant, de ree van landbouwer Wiersma (foto links) ien. Ze arresteerende de boer omdat er verdocht werd van et verbergen van onderdukers. Veur et vertrek gaf n Duutse soldoat aan dat er zich Warm Kleiden most. Dat gaf de arrestanten n bietje hoop dat ze niet votdoalek veur et vuurpeleton belanden zollen. De woagen ree deur noar Kommerziel om slagter Heys op te pakken en toen ging de reis deur noar Stad.
De dag doarop gingen vraauw Wiersma en vraauw Postma vanuut Pieterziel noar Stad om e mannen kleren en wat geld te brengen. Toen ze op et politiebureau kwammen was Postma naargens te vienden en werd de vraauwen verteld dat er vast al doodschoten was. Gelukkeg werd Ubel Postma loater levend en wel aantroffen op et buro en mocht er zien pakketje ien ontvangst nimmen. Krekt op tied, want kört doarop werden de mannen weer ien e overvalwoagen zet en reden ze richting et zuden, noar concentratiekamp Vught. Eenmoal doar mosten ze langs de administroatie, kregen ze kampkleding en werden noar n barak brocht om te sloapen.
Dokter Staal ging drekt noar e commandant om hum der op te wiezen dat hij officier van gezondheid was (hij was ok majoor west) en dat er doarom niet ien gijzeling nommen worden mocht. Hij werd deur de Duutsers as patholoog-anatoom ien e ziekenbarak aansteld. Vanòf die vreseleke plek pleegde der voak verzet en kon veurkommen dat minsen op transport zet werden deur ze òf te keuren. Hij verstopte actief n man ien n broodwagen, zodat die vluchten kon uut Vught. Staal werd ien april overploatst noar Amersfoort en ien mei 1944 vrijloaten.
Wiersma en Heys kregen kört noa de verjoardag van Hitler ien april 1944 generaal pardon en mochten noar huus, mor hadden de moanden doarveur ien t gevang verschrikkeleke dingen metmoakt. Ze wadden getuge van t bunkerdrama. As strafmoatregel tegen ongeheurzoamheid, werden 74 vraauwen as heerns ien en tön stopt. Bunker nummer 115 was mor 9 vierkante meter groot en t werd zo volgepropt dat ze rechtopendel stoan blieven mosten. Toen e dag doarop de deur weer open ging, bleek dat er tien vraauwen overleden wadden.
Et is natuurlek goed veurstelboar dat andere gevangenen et geroas en gekrijs van e vraauwen heurd hemmen en et verhoal van e gruweleke dood van 10 lotgenoten vernammen. Ze hemmen ien Vught doodsangsten uutstoan bij de gedachte dat zij ok n soortgelieke behandeling kriegen zollen.
Mien achterbuurman is de jongste zeun van boer Wiersma en vertelde dat zien pabbe nooit proaten wol over wat er ien die periode gebeurd was. Zien hiele leven het boer Wiersma last had, van wat we nou PTSS numen, mor ien die tied was doar host gien aandacht veur.
De overege vier mannen bleven tot september 1944 ien Vught en werden toen nog overploatst noar kamp Amersfoort en op 19 september vrijloaten. Liftend en lopend gingen ze op huus aan en kwamen op 23 september weerom ien e buurt van Gruupskerk.
Ien veul femilies werd er nooit proat over de vreseleke dingen die ien e oorlog gebeurd binnen.
Hoop jim mor, dat jim nooit gien oorlog metmoaken!, zee mien pabbe altied.
Mor as ik vandoag de dag noar de wereld kiek, dan is dat ijdele hoop. Helaas!
Geert Zijlstra
Mientje: ‘Ien oorlog is de woarheid altied et eerste slachtoffer!’
