Ik Proat Plat - Nije bewoners van de Ees (2)
In het tweede deel over börg ‘De Ees’, verhoalen over de bewoners noa de verkoop deur de Polman-familie.
Onroerend goed werd vroeger voak onderhands verkocht bij “Brandende keersse”. Der brandde bij zo’n verkoop een stukje waskeers van n bepoalde lengte en dikte en zolang die aan was, mocht elkeneen bieden.
De koper van ‘De Ees’ werd advocoat Klevius, mor de beste man had t geld, noa drie joar, nog niet bij mekoar kriegen en dus kwam de börg vannijs te koop. Koper was Johan Clant van Aduard, die al veul bezittings had woaronder n börg ien Zuudhorn. Hij woonde waarschijnlek niet op ‘De Ees’. Ien t joar 1696 krigt de Doezumer kerk n nije klok. De tekst op e klok vermeld wel der toen kerkvoogden wadden en doaronder was Johan Clant van Aduard, eigenoar van ‘De Ees’. Clant overleed ien 1708 en zien erfgenoamen droegen ‘De Ees’ met ruum ‘38 grazen land’ over aan Johan W. Ripperda van Jensema.
Dizze koop heurde bij de carrièreplanning van Ripperda. Johan Ripperda was n intelligent man en werd dreven deur n grenzeloze eerzucht. n Poar joar eerder wa-der nog n arm jonkertje, mor ien zes joar tied het er hum opwarkt noar t hoogste plak ien t gewest. Ien 1712 werd er lid van de Staten-Generaal en twee joar loater lag er al n ministerpost ien Spanje op hum te wachten. (Ien augustus 2023 is ien Maarhuzen een theaterstuk over Ripperda speuld met Bert Visscher ien e hoofdrol). Ien Doezum was er n stroat noar hum nuumd, mor toen ze der achter kwammen dat Ripperda een leugenoar was, werd de stroatnoam veranderd.
Johan Ripperda vertrok noar Spanje en schonk ‘De Ees’ aan n aangetrouwde neef, de jonge Jan Cornelis Schatter van Feerwerd, die op e Englumbörg bij Oldehove woonde. Schatter zörgde veur veul commotie, want hij wol nog meer bereiken dan Ripperda, mor hij had zien ofkomst tegen, want zien pa, Gerard Schatter, had n slechte noam vanwege oplichters praktieken.
Jan Cornelis breidde zien bezittings flink uut. Hij liet ien Doezum, ten westen van de St Vituskerk een butenploats met park en vijver bouwen. Ien 1727 werd hij dwongen, deur wangedrag en schulden, alles gerechtelek te verkopen. De deurwoarders stonden regelmoateg bij hum op e stoep, mor ze kwammen der niet ien. Totdat er n sergeant met twaalf soldoaten kwam en die hemmen hum ofvoerd noar Stad.
Schatter het niet trouwd west. Had er meschien wel gien tied veur want hij was verschrikkelek eerzuchteg en doarnoast bemoeide hij hum met politiek. Hij kreeg veul processen aan e broek die der allemoal verloor en dat het hum veul geld kost, uuteindelek is er failliet goan. Ok zien stried met de machtege Lewe van Aduard het hem veul geld kost en ok die stried het er verloren. De jonkers uut e buurt mosten hum ok niet. Bekend is dat Schatter ien zien sjees met twee peerden der veur, veul te hard deur t Westerkwartier reed, op weg van zien ene börg noar zien andere börg. Wat wel biezunder was dat hij n biljarttoavel had, dat was ien die tied nog heulemoal gien bekende sport. Dit bezit was vermoedelek meer bedoeld om belangrieke gasten de ogen uut te steken. Wat er van Schatter worden is noa zien arrestoatie is niet bekend, ien ieder geval werd er veur eeuweg verbannen uut Grunnen
Koper van e butenploats werd Evert Joost Lewe van Aduard, de aartsvijand van Schatter. ‘De borg met schathuizen(veestallen), zeuven boerderijen en landerijen, rechten en het gestoelte in de kerk’ werd veur de helft kocht deur Lewe en de andere helft werd kocht deur De Mepsche van Foan en De Hertoghe van Feringa. Dizze mannen hemmen der niet woond, de börg werd ien dat joar sleupt. Bijna honderd joar het de börg met zien biezundere bewoners der stoan.
Et fraaie butenhuus het er nog wel joarenlang stoan. Onder de Doezumers werd et landhuus nog joaren aanduud as ‘de olle börg’.
Op t plak van de vroegere börg binnen nou de sleufsilo’s (zie foto: Klaas de Jong) van t melkveebedrief van de familie de Jong,die et bedrief ’De Eeshoeve’ nuumd hemmen, as verwiezing noar ‘De Ees’. Uut archeologisch onderzoek bleek dat n deel van de fundering nog ien e grond zit en de contouren wadden nog best te zien.
Et vee woont nou op ‘De Ees’, ze binnen vast kalmer dan die eerzuchtege ruziemoakende jonkers.
Leneke Struiksma
Mientje: ‘Dizze jonker was n dikke pronker!’