Ik Proat Plat: Jeneverstokerij
Al n mooi tiedje leden heurde ik van wat oldere ienwoners van Doezum over n illegoale jeneverstokerij ien oorliegstied. Doar wol ik natuurlek wel wat meer over heuren, mor as ik minsen der noar vroeg, konden ze t heur ieneenent niet meer herinnern. Ze zeden: “Vroag die en die mor, die wiet er wel meer van!”
Zo werd ik van t kastje noar de muur stuurd. t Was natuurlek zo dat et over de praktieken van heur olders ging en e minsen die ik vroeg wadden toen n joar vier, vijf. Veural ien oorlogstied werd er aan e kiender niet veul verteld. De olders wadden bang dat de kiender der op school wat over zeggen zollen, met alle gevolgen van dien.
Uuteindelek kwam ik terecht bij de familie J.B ien Doezum. Ik op n middag hin te koffiedrinken, pen en papier met en ik docht nou kommen de smeuïge en staarke verhoalen lös, mor helaas.
J.B, is geboren ien oorlogstied aan e Eesterweg ien n boerderijke aan e Doezumertocht (foto: Brug Doezumertocht). Wat er mij verteld het er van ‘heuren en zeggen’. Verhoalen van zien olders en zien oldere broer. Ien 1972 het J. met zien vrouw et boerderijke overnommen van zien olders.
Ze vonden toen op e koezolder n olle melkbus. Dat is op zich niet zo vremd, mor aan die melkbus zatten allemoal kopern leidings. Die kopern buizen gingen deur t plafond hin en kwammen beneden ien t keukenkje uut. As kiend had J. doar niet veul aandacht veur had, mor toen hij die leidings loater vond, kwammen de herinneringen weer boven.
Nou wadden ze vroeger nogal zwiegzoam bij de familie B. over wat er eerder gebeurd was en over sterfgevallen ien e familie werd al heulemoal niet proat.
t Schient dat doar vroeger zoiezo niet over proat werd, veul minsen wisten niet eens dat er eerder geboren en overleden kiender west wadden. Zuks verdriet werd votstopt.
J. herinnerde hum dat er aan e leidings die beneden ien e keuken uutkwammen een n soort tapke aan t uutenne zat. Smörgens om zeuven uur werd “et spul” aanzet, et most warm moakt worden en gisten, dat duurde totaal vier uur. Beneden werd dan n kroantje opendraaid om even te proeven. Most er meschien meer sukker ien? Ok de kiender kregen wel es n theelepeltje vol om te proeven. J. kon hum niet herinnern wat veur ingrediënten neudeg wadden om jenever te moaken, mor waarschienlek was t sukker, wotter en gist. Woar hiel je dat dan weg ien oorlogstied?
Volgens J. hadden ze nooit argens gebrek aan had ien e oorlog. Pa waarkte bij de sukkerfabriek en meschien kreeg er doar wel sukkerbieten of t kin ok weden dat ze t zelf verbouwende.
t Brocht ok veul gezellegheid met zich met. Bekende figuren uut et dörp en ok uut noaburege dörpen kwammen groag even laans om te proeven.
Op n oavend binnen ze verschrikkelek schrokken, ineenent heurende ze t geluud van n motor. Ze dochten: “nou bin-we der bij, doar hei-je de Duutsers.” Mor gelukkeg was t een bekende uut Lutjegast die ok groag n borrel lustte. Pier Nobach kwam ok wel es laangs om n borreltje, die luste ze wel heul groag.
J. zien pa most aan t waark veur de Duutsers, mor as dank veur alle borreltjes kreeg er n papier veur vrijstelling van waark, dat kon Pier zo even regeln.
Ien die tied was er ok wel es n onderduker bij de familie B. dat is ok altied goed goan. De familie had ok nog twee wichter uut Beek as evacué ien huus had. Eén sliep bij heur en de ander bij n boer verderop, mor doar kreeg t wichtje niet genog te eten, dus die at ok bij de familie B.
Tegenwoordeg binnen er workshops om drank te moaken, mor der binnen ok nog wel goenent die stiekem staarke drank moaken ien t schuurke. Staarke drank moaken boven de 15% is verboden. Veur n destilleerketel, vroeger dus n gewone melkbus, hei-je al n vergunning neudeg. Goa je t brouwsel ok nog es verkopen, dan riskeer je wel n heule dikke boete, want over de verkoop van drank moet accijns betoald worden.
Vroeger was dat niet zo, toen was jenever n armeluus drankje.
De familie B. is niet weer begonnen met et moaken van jenever, ien 1980 hemmen ze t heule spul bij t old iezer gooit.
Leneke Struiksma
Mientje: “Geef me nog n drupke, geef me nog een emmer vol!”